Γράφει ο Άρης Μέττος
Μπορεί η πρόσφατη θέσπιση της εξαήμερης εργασίας του υπουργείου εργασίας να μην έχει σχέση και αντιστοίχιση με τις απάνθρωπες συνθήκες εργασίας και τα εξαντλητικά ωράρια που αντιμετώπισαν οι εργαζόμενοι της πρώτης βιομηχανικής επανάστασης στα τέλη του 18ου αιώνα, παρόλα αυτά ο αναχρονιστικός χαρακτήρας αυτής της κυβερνητικής επιλογής δεν πέρασε στο απυρόβλητο από το διεθνή τύπο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Η ανταπόκριση των New York Times είναι ενδεικτική του κλίματος. H αμερικανική εφημερίδα φιλοξενεί στις σελίδες της ρεπορτάζ που φανερώνει πόσο άκυρη χρονικά είναι η επιλογή της κυβέρνησης, σημειώνοντας πως την ώρα που ο υπόλοιπος κόσμος στρέφεται στην τετραήμερη εργασία η Ελλάδα υιοθετεί την εξαήμερη.
Μια ματιά σε βασικούς στατιστικούς δείκτες είναι αρκετή για να καταλάβει κανείς το παράλογο αυτής της απόφασης.
Το 2022, ο χρόνος εργασίας για τα άτομα ηλικίας 20-64 ετών ανά εβδομάδα στην ΕΕ ήταν κατά μέσο όρο 37,5 ώρες, σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, με τους Έλληνες εργαζόμενους να δουλεύουν κατά μέσο όρο 41 ώρες την εβδομάδα, κατακτώντας την πρωτιά!
Το 2023 ο μέσος όρος στην Ευρώπη ήταν 36,1 ώρες με την Ελλάδα να βρίσκεται πάλι στην πρώτη θέση με 39,9 ώρες, τις περισσότερες από οποιαδήποτε άλλη χώρα στην ΕΕ. Κοντά στα επίπεδα της Ελλάδας βρίσκονται η Ρουμανία με 39,5 ώρες, η Πολωνία με 39,3 ώρες και η Βουλγαρία με 39 ώρες.
Με μόλις 12,6 ευρώ/ώρα η Ελλάδα βρίσκεται στην 20η θέση από τις 26 χώρες μέλη της ΕΕ στην λίστα με τους υψηλότερους μισθούς στην Ευρώπη για το 2023, ενώ ταυτόχρονα τον Φεβρουάριο του 2024 παρουσιάζει τον δεύτερο εναρμονισμένο υψηλότερο πληθωρισμό τροφίμων στην Ευρώπη (ετήσια αποτίμηση 3,2%), τουλάχιστον με βάση τον κατάλογο των χωρών που έχουν ήδη δημοσιεύσει τα σχετικά στοιχεία.
Το πρόβλημα όμως της ακρίβειας στην χώρα μας είναι γενικό και εντοπίζεται σε μια σειρά από προϊόντα και υπηρεσίες απαραίτητες για την διαβίωση των πολιτών. Η σχέση τιμών και μισθών αποτελεί χρόνιο πρόβλημα της Ελληνικής κοινωνίας, κυρίως μετά την καθιέρωση του ευρώ, που επιβαρύνθηκε δραματικά τα χρόνια των μνημονίων, με αποτέλεσμα να δυσχεραίνει και να καθυστερεί αισθητά η σύγκλιση με τον μέσο όρο των αντίστοιχων Ευρωπαϊκών δεικτών.
Δυστυχώς η παραγωγικότητα των εργαζομένων δεν διαφέρει πολύ από τα χρόνια των μνημονίων.
Είναι πολύ χαμηλότερη σε σύγκριση με την Ευρωζώνη και τον μέσο όρο των χωρών-μελών του ΟΟΣΑ (Ευρωπαϊκός – Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης). Συγκεκριμένα, υπολογιζόμενη σε ΑΕΠ ανά ώρα εργασίας, η παραγωγικότητα ήταν στην χώρα μας το 2022 στα 34,5 δολάρια, στα ίδια επίπεδα με το 2015, έναντι 53,8 δολαρίων στον ΟΟΣΑ. Δηλαδή βρισκόταν στο 64,1% του ΟΟΣΑ.
Μάλιστα, παρόλο που σε επίπεδο Ευρωζώνης, αλλά και ΟΟΣΑ, η παραγωγικότητα της εργασίας έχει βελτιωθεί αισθητά, στην Ελλάδα εξακολουθεί να διατηρεί χαμηλές αποδόσεις. Μια τάση που υπάρχει για αρκετά χρόνια και οφείλεται κυρίως στην οικονομική κρίση και την μετανάστευση ενός σημαντικού παραγωγικού ανθρώπινου κεφαλαίου υψηλών προδιαγραφών και ικανοτήτων.
Συγκριτικά η παραγωγικότητα της εργασίας στην Ελλάδα το 2008 βρισκόταν στο 90% του ΟΟΣΑ.
‘’Το καθεστώς της εξαήμερης εργασίας σύμφωνα με τον νόμο 5053/23 αφορά επιχειρήσεις συνεχούς λειτουργίας, οι οποίες εφαρμόζουν σύστημα πενθήμερης εβδομαδιαίας εργασίας. Δεν θα αφορά δημόσιο τομέα και τράπεζες, ενώ εξαιρούνται της ρύθμισης ο τουρισμός και ο επισιτισμός.’’
Αν και δεν ξεκαθαρίζει ρητά, αν εξαιρούνται από την συγκεκριμένη νομοθεσία οι εργαζόμενοι που απασχολούνται σε ΟΤΑ, ΔΟΥ, ΔΕΗ., ΕΥΔΑΠ και σε άλλες επιχειρήσεις του ευρύτερου δημόσιου τομέα, που σχετίζονται με εργασίες που εξυπηρετούν το κοινό, η αρμόδια υπουργός Νίκη Κεραμέως προσπαθεί να εμφανίσει το νέο μέτρο σαν μια ‘’έκτακτη ημέρα εργασίας’’ και όχι ως εξαήμερη εργασία όπως η αντιπολίτευση και τα συνδικαλιστικά όργανα θέλουν να παρουσιάσουν.
Μάλιστα αναφέρει ότι αφορά πολύ συγκεκριμένες επιχειρήσεις που λειτουργούν 24 ώρες το 24ωρο, όπως εργοστάσια με κυλιόμενες βάρδιες που δουλεύουν ακόμη και 7 ημέρες συνεχόμενα, λέγοντας πως «το πενθήμερο είναι ο κανόνας…>>
Όμως και κανείς δεν μας εγγυάται ότι αυτή η “έκτακτη μέρα εργασίας” δεν θα επεκταθεί και σε άλλες επιχειρήσεις, όταν θα επικαλούνται “αυξημένες παραγωγικές ανάγκες” και όπως είπε ο υφυπουργός Εργασίας… “ο εργαζόμενος δεν θα μπορεί να αρνείται συνεχώς…”! Κι ο νοών νοείτω!
Την ίδια στιγμή που σε παγκόσμιο επίπεδο σε αρκετά κράτη (Ευρώπη – Αμερική) οι εταιρείες, σε συνεργασία με τις κυβερνήσεις, στρέφονται στην τετραήμερη εργασία με τις ίδιες αποδοχές, σε μια προσπάθεια να υπάρχει ισορροπία μεταξύ εργασιακού βίου και προσωπικού χρόνου για ξεκούραση, η Ελληνική κυβέρνηση πρωτοπορεί με ένα νέο μέτρο που φιλοδοξεί ‘’να αυξήσει την παραγωγικότητα και τις απολαβές των εργαζομένων.’’
Να επισημάνουμε ότι όπου εφαρμόστηκε πιλοτικά η μείωση του εβδομαδιαίου χρόνου εργασίας, παρατηρήθηκε ότι οι εργαζόμενοι κατάφεραν να μειώσουν την εξάντληση, να διαχειριστούν καλύτερα το άγχος της εργασίας, να κοιμούνται και να ασκούνται περισσότερο, με αποτέλεσμα να αισθάνονται πιο ευτυχισμένοι και υγιείς. Αυτή η εξέλιξη δημιούργησε ταυτόχρονα αύξηση της παραγωγικότητας και βελτίωση της εργασιακής εμπειρίας τους.
Οι παθογένειες της Ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας αντικατοπτρίζονται άμεσα στην εργασιακή κουλτούρα των εργαζομένων της. Οι χαμηλές απολαβές σε σχέση με τον μέσο Ευρωπαϊκό όρο, μάλιστα για θέσεις που αφορούν ίδια ή και περισσότερα προσόντα, ως προαπαιτούμενα από τους εργοδότες, ενισχύονται από τα αυξημένα ωράρια και τις αντιπαραγωγικές εργασιακές πρακτικές που πολλές ελληνικές επιχειρήσεις ακολουθούν.
Η έλλειψη ανταγωνιστικής βιομηχανικής παραγωγής, σε ένα περιβάλλον αυξημένης έμμεσης και άμεσης φορολογίας, συνεπικουρούμενο από ένα γραφειοκρατικό δημόσιο σύστημα, με μια αργή λειτουργικά δικαιοσύνη, δεν είναι βιώσιμο και ελκυστικό για μεγάλες επενδύσεις υψηλής τεχνολογικής δυναμικής και κατάρτισης, ικανές να φέρουν την χώρα μας στις πρώτες θέσεις του νέου παραγωγικού μοντέλου που δοκιμάζεται και πλέον υιοθετείται από πολλές προηγμένες οικονομίες.
Βρισκόμαστε στα πρόθυρα της 4ης βιομηχανικής επανάστασης που έρχεται για να να αλλάξει ριζικά όλη την ανθρωπότητα. Η τεχνητή νοημοσύνη, οι υπερυπολογιστές, τα drones, τα συστήματα εντοπισμού και πλοήγησης GPS, η τρισδιάστατη εκτύπωση (3D printing), η αυτόματη μετάφραση, η νανοτεχνολογία, η ανάπτυξη και χρήση της ρομποτικής και πάρα πολλές άλλες εφαρμογές θα αλλάξουν άρδην τον τρόπο ζωής, εργασίας και εκπαίδευσης.
Οι αλλαγές θα επέλθουν πολύ γρήγορα και με γεωμετρικούς ρυθμούς. Ο σκεπτικισμός, που υπάρχει γύρω από την θαυμαστή και ταχύτατη εξέλιξη της τεχνολογίας, θα οδηγήσει στην δημιουργία εκείνων των ασφαλιστικών δικλείδων που θα επιτρέψει στην ανθρωπότητα να λύσει θεμελιώδη ζητήματα επιβίωσης και προβλήματα (ανίατες αρρώστιες, επισιτιστικά προβλήματα, ταχύτερες μεταφορές, κλιματικά ζητήματα κλπ.) που σήμερα φαντάζουν δυσεπίλυτα.
Για να γίνουν όμως τα παραπάνω, θα πρέπει να αλλάξει τελείως το παραγωγικό μοντέλο που υπάρχει σήμερα και στηρίζεται από την υπάρχουσα κατεστημένη τάξη μιας επιχειρηματικής και τραπεζικής ελίτ, που έχει ωφεληθεί τα μέγιστα από μια τεχνητή κοινωνία χρέους που έχει δημιουργήσει, θέτοντας τον παράγοντα άνθρωπο σε δεύτερη μοίρα, με το κέρδος να ισοπεδώνει τα πάντα… αξίες, ανθρώπινες σχέσεις, ψυχική και σωματική υγεία, περιβάλλον, διατροφή και άλλα πολλά.
Θα πρέπει η Ελληνική κυβέρνηση να λάβει υπόψη της, ότι η μετάβαση της σε ένα ανταγωνιστικό ψηφιακό περιβάλλον εργασίας και συνεργασίας με άλλα κράτη και επιχειρήσεις, δεν μπορεί να επέλθει μέσω αναχρονιστικών και ξεπερασμένων εργασιακών πρακτικών.
Η συνεχής εκπαίδευση και κατάρτιση των εργαζομένων όλων των κατηγοριών και τομέων της οικονομίας είναι απαραίτητη, όπως σημαντική είναι και η προσωπική τους υγεία και ευημερία γενικότερα. Ένα τοξικό εργασιακό περιβάλλον που πνίγει την δημιουργία, την καινοτομία και τη παραγωγικότητα δεν μπορεί να αποτελεί εργαλείο εξέλιξης και ανάπτυξης.
Ένα ξεπερασμένο φορολογικό μοντέλο, χωρίς ανταποδοτικούς φόρους, με μεγάλη φοροδιαφυγή, με πληθώρα νόμων και οδηγιών που δυσκολεύουν και δυσχεραίνουν την επιχειρηματικότητα, δεν δημιουργεί φορολογική κουλτούρα, αλλά ανισότητες, παραγωγική οπισθοδρόμηση και έλλειψη σύγχρονων υποδομών, που να μπορούν να ελκύσουν και να κρατήσουν το δυναμικό υψηλών δυνατοτήτων που χρειάζεται η κάθε χώρα, για να μπορέσει να εξελιχθεί και να ανελιχθεί στα πλαίσια της ψηφιακής επανάστασης, που ζούμε σήμερα και στο άμεσο μέλλον.
Δεν είναι εύκολο να βρεθεί εκείνο το μείγμα ανθρώπων και θεσμών που να μπορέσει να ακολουθήσει την εξέλιξη, γκρεμίζοντας συθέμελα τον παλιό παραγωγικό κόσμο.
Ίσως, η λύση να μην κρύβεται στις αποφάσεις μιας τεχνολογικής ελίτ, ή μερικών ‘’σοφών’’ που θα πλασαριστούν πάλι ως γνώστες και επαΐοντες των αλλαγών που έρχονται, αλλά στην ολική συμμετοχή των πολιτών, στην ανάλυση των αναγκών, τον σχεδιασμό των λύσεων και στην διαχείριση των πόρων που η νέα εποχή απαιτεί, προκειμένου να πρωταγωνιστήσει επιτέλους ο άνθρωπος ως ψυχοσωματική οντότητα και όχι σαν εργαλείο δημιουργίας πλούτου για τους λίγους, πέρα από κάθε ηθικό φραγμό και σκοπιμότητα.