Γράφει ο Δημήτρης Αλαμπάνος
Τα τελευταία χρόνια, σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες (και στην Ελλάδα φυσικά) παρουσιάζεται έντονο το φαινόμενο της μεγάλης αποχής των ψηφοφόρων από τις ευρωεκλογές. Το ποσοστό αυτό προσεγγίζει και ξεπερνά πολλές φορές το 50% του συνόλου των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων, ενώ υπάρχουν χώρες που η συμμετοχή στην εκλογική αυτή διαδικασία δεν ξεπέρασε το 30 % !
Η αποχή από τις ευρωεκλογές αποτελεί ένα πρόβλημα μείζονος σημασίας για την ευρωπαϊκή δημοκρατία, αντικατοπτρίζοντας συγχρόνως ένα πλήθος προβλημάτων και αντιφάσεων που αντιμετωπίζει η σύγχρονη ευρωπαϊκή κοινωνία. Θα ήταν λοιπόν χρήσιμη και αναγκαία η αναζήτηση των βαθύτερων αιτιών αυτού του προβληματικού φαινομένου και η εξέταση πιθανών μέτρων, προκειμένου αυτό να περιοριστεί όσο το δυνατόν περισσότερο.
Μελέτες για την αναζήτηση των αιτιών της μεγάλης αποχής στη χώρα μας, αποδεικνύουν μια διαρκώς αυξανόμενη απογοήτευση και αδιαφορία των πολιτών. Οι σημαντικότερες από τις αιτίες αυτές αφορούν:
Έλλειψη ενημέρωσης για τα ευρωπαϊκά θέματα: Όταν οι πολίτες δεν έχουν πλήρη ενημέρωση για τα θέματα που αφορούν την Ευρώπη, τις λειτουργίες του Ευρωκοινοβουλίου και τη ζωτική σημασία των αποφάσεων που επικυρώνονται εκεί, τότε τείνουν να απομακρύνονται από την ψηφοφορία. Η έλλειψη αυτής της ενημέρωσης μπορεί να οφείλεται σε πολλούς παράγοντες, όπως η απουσία επαρκών πληροφοριών από τα μέσα ενημέρωσης, η περίπλοκη φύση των ευρωπαϊκών θεμάτων και η έλλειψη εκπαιδευτικών προγραμμάτων σχετικά με την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις ευρωπαϊκές διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Αυτό μειώνει την ικανότητα των πολιτών να κρίνουν και να λαμβάνουν ορθολογικά αποφάσεις για τις ευρωπαϊκές υποθέσεις και τις ευρωεκλογές, με αποτέλεσμα να δημιουργείται μια εντύπωση αποξένωσης από την Ευρωπαϊκή Ένωση και αποχή από τις διαδικασίες της.
Έντονη δυσπιστία προς την πολιτική και τους πολιτικούς και αίσθηση αναντιστοιχίας ψήφου με πραγματική εκπροσώπηση: Αυτή η δυσπιστία προκαλείται από πολλούς παράγοντες, όπως τα σκάνδαλα διαφθοράς, η ανικανότητα των πολιτικών να λύσουν πραγματικά προβλήματα και κυρίως η αίσθηση. ότι οι πολιτικοί εξυπηρετούν μόνο συγκεκριμένες ομάδες συμφερόντων. Οι πολίτες νιώθουν ότι οι εκλεγμένοι αξιωματούχοι αγνοούν μετά την εκλογή τους συστηματικά τις ανάγκες τους, προτιμώντας να ακολουθήσουν δικές τους ατομικές ή πολιτικές ατζέντες. Αυτή η αίσθηση, που τα τελευταία χρόνια έγινε πλέον πεποίθηση, αποτελεί ένα σημαντικό ζήτημα που επηρεάζει την εμπιστοσύνη των πολιτών, όχι μόνο προς τους πολιτικούς, αλλά και προς την εκλογική διαδικασία γενικότερα.
Συστηματική υποβάθμιση της σημασίας των ευρωεκλογών από τα κόμματα εξουσίας: Πρόκειται για ένα σοβαρό και αδικαιολόγητο φαινόμενο που επηρεάζει τη συμμετοχή των πολιτών στη δημοκρατική διαδικασία. Είναι αδιαμφισβήτητο πλέον ότι τα κόμματα που είναι στην εξουσία ή πέριξ αυτής, υποτιμούν προκλητικά τη σημασία των ευρωεκλογών. Προτείνουν για υποψηφίους, κυρίως ανθρώπους που προέρχονται από τον καλλιτεχνικό ή τον αθλητικό χώρο, χωρίς συνάμα αυτοί να έχουν να επιδείξουν κάποια ιδιαίτερη ικανότητα ή έστω έφεση προς τα κοινά. Αυτό από μόνο του υποβαθμίζει την εκλογική διαδικασία, και μειώνει το ενδιαφέρον των πολιτών για τις ευρωεκλογές
Πεποίθηση ότι όλα είναι προαποφασισμένα από συγκεκριμένα κέντρα εξουσίας: Τα τελευταία κυρίως χρόνια αυτή η αίσθηση τείνει να παγιωθεί. Οι πολίτες αντιλαμβάνονται ότι οι σημαντικές αποφάσεις παίρνονται από ένα περιορισμένο κύκλο ατόμων ή ομάδων, οι οποίοι τις περισσότερες φορές δεν είναι καν εκλεγμένοι. Αισθάνονται ότι οι φωνές τους δεν εισακούγονται και δεν λαμβάνονται υπόψιν στη διαδικασία λήψης αποφάσεων.
Για την αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων και την ενθάρρυνση καθολικής συμμετοχής, μπορούν και πρέπει να υιοθετηθούν μέτρα όπως τα παρακάτω:
Ενίσχυση της ενημέρωσης: Είναι απαραίτητο να διασφαλιστεί η ολιστική, άμεση και αντικειμενική ενημέρωση όλων των πολιτών σχετικά με τα ευρωπαϊκά θέματα και τις διαδικασίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μέσω προγραμμάτων ενημέρωσης ή και εκπαίδευσης.
Ενίσχυση της διαφάνειας και του ελέγχου: Τόσο οι πολιτικοί όσο και οι θεσμοί, πρέπει να είναι ανοιχτοί και προσβάσιμοι στους πολίτες και να επιδεικνύουν μεγαλύτερη διαφάνεια στις αποφάσεις που λαμβάνουν. Να υπάρχει ένας άμεσος και ουσιαστικός έλεγχός τους από τους ίδιους τους πολίτες μέσω δημοκρατικά δομημένων ελεγκτικών μηχανισμών. Επίσης η ενεργός συμμετοχή των πολιτών σε διαβουλεύσεις και διαδικασίες λήψης αποφάσεων είναι ζωτικής σημασίας.
Εκπαίδευση και ενημέρωση των νέων: Είναι σημαντικό να ενσωματωθούν προγράμματα πολιτικής παιδείας στα σχολεία, προκειμένου οι νέοι να κατανοήσουν τη σημασία της συμμετοχής τους στη δημοκρατική διαδικασία. Άλλωστε, αυτός είναι και ο πραγματικός ρόλος της Παιδείας. Η δημιουργία ενεργών πολιτών που θα δομήσουν αύριο μια πραγματικά ευνομούμενη πολιτεία.
Δημιουργία και λειτουργία κατά τόπους κοινοτήτων-οργανισμών ενεργών πολιτών: Είναι σημαντικό να ενθαρρυνθεί η ενεργή συμμετοχή των πολιτών σε κοινότητες – τοπικούς οργανισμούς, οι οποίοι να ασχολούνται τόσο με εγχώρια, όσο και με ευρωπαϊκά κοινωνικά και πολιτικά θέματα και να προωθούν τη συζήτηση, την αλληλεπίδραση και τη δημοκρατική λήψη αποφάσεων.
Επιστολική ψήφος: Τέλος, μία από τις προτάσεις για την αύξηση της συμμετοχής στις εκλογικές διαδικασίες και δη στις επικείμενες ευρωεκλογές, είναι η επιστολική ψήφος. Αυτή η διαδικασία επιτρέπει σε περισσότερους πολίτες να εκφράσουν την πολιτική τους προτίμηση και να συμμετάσχουν στη δημοκρατική διαδικασία, ενισχύοντας την εκπροσώπηση και την ποικιλομορφία των απόψεων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Η επιστολική ψήφος διευκολύνει επίσης τη συμμετοχή των πολιτών που αντιμετωπίζουν δυσκολίες ή περιορισμούς στην κινητικότητά τους, εξασφαλίζοντας έτσι την ισότητα και την προσβασιμότητα του εκλογικού δικαιώματος για όλους.
Με την υιοθέτηση των παραπάνω μέτρων, είναι εφικτό να προαχθεί η καθολική συμμετοχή των πολιτών στις ευρωεκλογές, ενισχύοντας έτσι όχι μόνο την ευρωπαϊκή δημοκρατία, αλλά και τη Δημοκρατία γενικότερα.