Γράφει ο εκπαιδευτικός Δημήτρης Αλαμπάνος
Η Παιδεία αποτελεί έναν από τους βασικούς πυλώνες μιας ευνομούμενης κοινωνίας, διαμορφώνοντας και προετοιμάζοντας τους νέους για τη ζωή και την επαγγελματική τους σταδιοδρομία. Στην Ελλάδα, όπως και σε όλες τις πολιτισμένες χώρες στον κόσμο, οι προσδοκίες για το εκπαιδευτικό σύστημα είναι υψηλές. Ωστόσο, η αντιμετώπιση των προκλήσεων, που εμφανίζονται στην πραγματικότητα, είναι περίπλοκη, παράδοξη και σχεδόν πάντα αναποτελεσματική.
Προσδοκίες
Οι πολίτες σήμερα έχουν ( ή τουλάχιστον, θα έπρεπε να έχουν) ξεκάθαρες απαιτήσεις από το εκπαιδευτικό σύστημα. Επιθυμούν ένα περιβάλλον που θα προωθεί την κοινωνικοποίηση των μαθητών, θα τους προετοιμάζει για την επαγγελματική τους σταδιοδρομία, θα ενισχύει την κριτική τους σκέψη και τη δημιουργικότητα, θα υιοθετεί σύγχρονες μεθόδους διδασκαλίας και πάνω από όλα θα προωθεί αξίες και αρχές όπως η Λογική, η Δικαιοσύνη, η Αρετή, η Ισότητα, ο Σεβασμός και η Δημοκρατική συμπεριφορά. Επιπλέον, αξιώνουν ένα σύστημα που θα ενθαρρύνει τη διδασκαλία και την εκπαίδευση καθόλη τη διάρκεια της ζωής των μαθητών, όπως ακριβώς επιτάσσει η δια βίου μάθηση.
Πραγματικότητα
Παρά τις προσδοκίες όμως, στην πραγματικότητα σήμερα εμφανίζονται πολλές προκλήσεις για το εκπαιδευτικό σύστημα στην Ελλάδα. Ακατάλληλα σχολεία που δεν εμπνέουν για μάθηση ούτε τους μαθητές ούτε τους εκπαιδευτικούς. Το σχολικό περιβάλλον σήμερα είναι επικίνδυνο, τόσο για τη σωματική, όσο και για την ψυχική υγεία των μαθητών. Η έλλειψη κατάλληλου εκπαιδευτικού υλικού, η προβληματική προσαρμογή του συστήματος στις σύγχρονες ανάγκες και τεχνολογικές εξελίξεις, καθώς και οι ελλείψεις σε εκπαιδευτικό προσωπικό, αποτελούν σοβαρά προβλήματα.
Από την άλλη η ανεπαρκής εκπαίδευση των εκπαιδευτικών σε σχέση με τις σύγχρονες μεθόδους διδασκαλίας και η έλλειψη προετοιμασίας των μαθητών για την αγορά εργασίας αποτελούν επιπρόσθετες προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν. Τέλος η ανισότητα στην εκπαίδευση, λόγω κοινωνικών και οικονομικών διαφορών είναι εμφανής και δυσχεραίνει την παροχή παιδείας, όπως θα έπρεπε αυτή να γίνεται σε μια πραγματικά ευνομούμενη πολιτεία.
Αιτίες
Οι αιτίες που οδήγησαν στη διαφορά μεταξύ προσδοκιών και πραγματικότητας είναι ποικίλες. Η έλλειψη επαρκούς χρηματοδότησης και πόρων αποτελεί έναν σημαντικό παράγοντα, εμποδίζοντας την υλοποίηση προηγμένων εκπαιδευτικών προγραμμάτων και πρωτοβουλιών. Επιπλέον, οι παρωχημένες δομές και μέθοδοι διδασκαλίας στους χώρους εκπαίδευσης αποτελούν εμπόδιο στην αντιμετώπιση των αναγκών της σύγχρονης κοινωνίας. Η έλλειψη εκπαιδευτικών προγραμμάτων που προάγουν την κριτική σκέψη και τη δημιουργικότητα συμβάλλει στην ανεπάρκεια των μαθητών που δυσκολεύονται να ανταποκριθούν στις σύγχρονες απαιτήσεις.
Επίσης, η ανισότητα στην εκπαίδευση λόγω κοινωνικών και οικονομικών διαφορών, δημιουργεί αδυναμίες στην πρόσβαση και στις ευκαιρίες εκπαίδευσης, αλλά και της επαγγελματικής προοπτικής. Τέλος, η έλλειψη συνεργασίας μεταξύ όλων των ενδιαφερόμενων φορέων, όπως μαθητές, εκπαιδευτικοί, γονείς και κράτος, αποτελεί ένα ακόμη εμπόδιο στην ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου εκπαιδευτικού συστήματος που θα ανταποκρίνεται στις ανάγκες της εποχής.
Ο ρόλος της πολιτείας
Η πολιτεία έχει έναν κρίσιμο ρόλο στη βελτίωση του εκπαιδευτικού συστήματος. Είναι απαραίτητο να διασφαλίζει επαρκείς πόρους και χρηματοδότηση για την υλοποίηση προηγμένων εκπαιδευτικών προγραμμάτων και πρωτοβουλιών. Επίσης, πρέπει να προωθεί τη συνεχόμενη ανανέωση των δομών και των μεθόδων διδασκαλίας στα σχολεία, προσαρμόζοντάς τις στις ανάγκες της εποχής. Η προώθηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων, που ενισχύουν την κριτική σκέψη και τη δημιουργικότητα θα έπρεπε να αποτελεί προτεραιότητά της. Τέλος, είναι απαραίτητο η πολιτεία να σταθεί στο πλευρό του εκπαιδευτικού, καθώς αυτός είναι ο κύριος ρυθμιστής του συνολικού αποτελέσματος.
Παιδεία και τεχνολογία
Η τεχνολογία παίζει καθοριστικό ρόλο στη σύγχρονη εκπαίδευση. Είναι αναγκαίο το εκπαιδευτικό μας σύστημα να προσαρμοστεί στις τεχνολογικές εξελίξεις, ενθαρρύνοντας την ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών στη διδακτική διαδικασία και εκμάθηση. Η χρήση ψηφιακών μέσων και εργαλείων μπορεί να ενισχύσει την αλληλεπίδραση της διαδικασίας μάθησης και τη διαδραστικότητα στην τάξη, ενώ η πρόσβαση στους κατάλληλους διαδικτυακούς τόπους μπορεί να επεκτείνει τις δυνατότητες μάθησης πέρα από τα όρια της τάξης. Άλλωστε, η εκπαίδευση των μαθητών σχετικά με τη χρήση και την αξιοποίηση της τεχνολογίας είναι ζωτικής σημασίας για την προετοιμασία τους για τον σύγχρονο εργασιακό χώρο.
Προτάσεις βελτίωσης
Για την αντιμετώπιση των προκλήσεων και την εκπλήρωση των προσδοκιών ως προς το εκπαιδευτικό μας σύστημα, απαιτούνται να γίνουν από την πολιτεία συστηματικές προσπάθειες με άρτιο σχεδιασμό και μεγάλη συνέπεια, αλλά και διάρκεια:
-Αύξηση της χρηματοδότησης και των πόρων για την εκπαίδευση, με έμφαση στην υποστήριξη προηγμένων εκπαιδευτικών προγραμμάτων και τη βελτίωση της υποδομής των σχολείων και των πανεπιστημίων.
-Επανασχεδίαση των μεθόδων διδασκαλίας και ενίσχυση της εκπαίδευσης των εκπαιδευτικών σε σχέση με τις σύγχρονες προσεγγίσεις διδασκαλίας και τη χρήση νέων τεχνολογιών.
-Δημιουργία προγραμμάτων που θα ενισχύουν την κριτική σκέψη, τη δημιουργικότητα και τις δεξιότητες της σύγχρονης εποχής, πέρα από την απλή μεταφορά γνώσεων.
-Επαναπροσδιορισμός των μαθημάτων που διδάσκονται με έμφαση στην Ελληνική γραμματεία και την Ελληνική Ιστορία μέσα από πραγματικές και αξιόπιστες πηγές.
-Ένταξη στο σχολικό πρόγραμμα αθλητικών και καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων και αγώνων και βιωματική διδαχή του Ολυμπιακού πνεύματος στους μαθητές.
-Εκμαίευση από τον κάθε μαθητή του έμφυτου ταλέντου του και προσαρμογή της εκπαίδευσής του σύμφωνα με αυτό.
-Καταπολέμηση της ανισότητας στην εκπαίδευση μέσω μέτρων, που θα προάγουν τις ίσες ευκαιρίες εκπαίδευσης και κοινωνικής ανέλιξης.
-Ενίσχυση της συνεργασίας όλων των ενδιαφερομένων φορέων, προκειμένου να δημιουργηθεί ένα ενιαίο εκπαιδευτικό περιβάλλον που θα υποστηρίζει την εκμάθηση και την ανάπτυξη των μαθητών.
-Άμεσοι διορισμοί μόνιμων εκπαιδευτικών για την κάλυψη όλων των κενών σε ολόκληρη την Ελληνική επικράτεια.
-Αύξηση του μισθού των εκπαιδευτικών, ώστε αυτός να προσεγγίσει το μέσο μισθό των συναδέλφων τους στις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ.
-Τέλος είναι απαραίτητο να γίνει ένας ριζικός χωροταξικός επαναπροσδιορισμός, έτσι ώστε όλα τα σχολεία να είναι προσαρμοσμένα και εναρμονισμένα, τόσο με το φυσικό περιβάλλον, όσο και με το ρόλο που επιτελούν. Θα πρέπει να εμπνέουν όλους τους εμπλεκομένους στην εκπαίδευση και κυρίως τους ίδιους τους μαθητές. Άλλωστε η παροχή παιδείας από μόνη της είναι μια διαδικασία έμπνευσης.
Συνοπτικά λοιπόν, η πρόκληση που αντιμετωπίζει η παιδεία στην Ελλάδα σήμερα απαιτεί μία συλλογική προσπάθεια και μία στρατηγική προσέγγιση. Στόχος, η δημιουργία ενός εκπαιδευτικού συστήματος που όχι μόνο θα ανταποκρίνεται στις σύγχρονες εκπαιδευτικές ανάγκες, αλλά συγχρόνως θα μπορεί να ανταπεξέλθει στη μεγάλη πρόκληση της σύγχρονης κοινωνίας.
Και αυτή δεν είναι άλλη, από τη δημιουργία μέσω της παροχής παιδείας, ενεργών πολιτών, ικανών να δημιουργήσουν μια πολιτεία Ελλήνων, όπως αρμόζει, ως άξιοι συνεχιστές της πολιτισμικής και πολιτιστικής κληρονομιάς των προγόνων τους. Κάτι που δυστυχώς, δεν μπόρεσαν να κάνουν πολλές προηγούμενες γενιές.