Γράφει ο Άρης Μέττος
Η τελευταία μελέτη για το ελληνικό ασφαλιστικό σύστημα δείχνει ότι αυτό είναι βιώσιμο, αν τηρηθούν οι υφιστάμενοι κανόνες. Ο υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, Πάνος Τσακλόγλου έκανε αναφορά στην επιτροπή του Ageing Working Group της Ευρωπαϊκής Ένωσης που εξετάζει αναλογιστικές μελέτες για τα ασφαλιστικά συστήματα των κρατών-μελών, δίνοντας μια αισιόδοξη πρόβλεψη για την βιωσιμότητα των ασφαλιστικών ταμείων της χώρας μας, εφόσον υπάρξουν οι προϋποθέσεις και το πλαίσιο εκείνο που θα επιτρέψει σε αυτά να είναι παραγωγικά.
Βέβαια η ιστορική πορεία του ασφαλιστικού ζητήματος στην Ελλάδα θα μπορούσε, όπως και πολλά άλλα θέματα του δημοσίου βίου, να αποτελέσει παράδειγμα προς αποφυγή. Αντί της τήρησης κανόνων θα πρέπει κανείς να κάνει λόγο για πλήρη καταστρατήγηση κανόνων, πρακτικών και αποφάσεων – νόμων που κατέστησαν την Ελληνίδα και Έλληνα συνταξιούχο τον πιο φτωχό στην Ευρώπη. σε αντίθετη αναλογία μάλιστα με τις υψηλές ασφαλιστικές εισφορές του.
Με την συνταξιοδοτική δαπάνη, ως ποσοστό του ΑΕΠ στην Ελλάδα, να είναι υψηλότερη του ευρωπαϊκού μέσου όρου και με ένα κράτος να πασχίζει να μειώσει τις ετήσιες μεταβιβάσεις του προϋπολογισμού για την κάλυψη των ελλειμμάτων της κοινωνικής ασφάλισης, παρότι οι μεταβιβάσεις αυτές θα παραμείνουν υψηλότερες του ευρωπαϊκού μέσου όρου, δεν μπορούμε να είμαστε θετικά προσκείμενοι προς τις δηλώσεις του υφυπουργού. Είναι πολλές οι παράμετροι και οι δημοσιονομικοί δείκτες, που θα πρέπει να είναι σε υψηλό ποσοστό για πολλά χρόνια με δείγματα ανέλιξης, για να υπάρχει ελπίδα να ισορροπήσει στο άμεσο μέλλον το ασφαλιστικό στην Ελλάδα.
Οι κυριότεροι παράγοντες που επηρεάζουν διαχρονικά τα ταμεία κοινωνικής ασφάλισης είναι το δημογραφικό και η παραγωγικότητα. Δυστυχώς, και στους δύο οι Ελληνικές κυβερνήσεις έχουν αποτύχει οικτρά, τυχαία; Όχι βέβαια… Ό,τι βιώνουν σήμερα οι Έλληνες πολίτες είναι αποτέλεσμα μιας καλά οργανωμένης προσπάθειας – σχεδίου διάλυσης του κοινωνικού ιστού, της παραγωγικής του δυναμικής και της ολοκληρωτικής αποχαύνωσης ενός λαού, που ιστορικά δείχνει να μην κατανοεί το βάρος και το βάθος του πολιτισμού του και των άμεσων εφαρμογών του σε όλους τους τομείς και τις εκφάνσεις της καθημερινότητας, αλλά και τις υποχρεώσεις που απορρέουν από αυτή την συνθήκη αυτογνωσίας.
Υπερβολική διαπίστωση θα μπορούσε να πει κάποιος με φιλικά καθεστωτικά φρονήματα, αληθινή δε και πλήρως υπαρκτή.
Δημογραφικό: Στην πρόσφατη ανακοίνωση των αποτελεσμάτων (Απρίλιος 2023) των νέων δημογραφικών προβολών της Eurostat (Europop 2023) διαβάζουμε ότι σύμφωνα με τις δημογραφικές προβολές της Eurostat του 2023, ο πληθυσμός της χώρας μας αναμένεται να μειωθεί από τα 10,46 εκατ. άτομα το 2022 στα 7,8 εκατ. άτομα το 2070, εκτίμηση η οποία είναι κατά 800.000 άτομα μειωμένη σε σχέση με τις αντίστοιχες δημογραφικές προβολές που είχε εκπονήσει η Eurostat πριν 4 χρόνια το 2019 (Europop2019).
Για να είμαστε όμως δίκαιοι, ακόμη και ο ίδιος ο υφυπουργός αναγνωρίζει ότι ‘’αν κρίνουμε από τις πρόσφατες εμπειρίες των άλλων χωρών, δεν υπάρχει καμία χώρα στην οποία να έπεσε το ποσοστό γονιμότητας αρκετά κάτω από το 2,1, που είναι το απαραίτητο για τη σταθερότητα του γηγενούς πληθυσμού και η χώρα να ανέκαμψε δημογραφικά αργότερα. Θα κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν πάντως” συνεχίζει “για να διευκολύνουμε τα νέα ζευγάρια να αποκτήσουν τον αριθμό παιδιών που επιθυμούν”.
Ας μην αναφερθούμε καλύτερα και στις δηλώσεις, που έχουμε ακούσει κατά καιρούς από επίσημα χείλη, ότι το μεταναστευτικό θα λύσει το δημογραφικό της χώρας μας και αλλά τέτοια ωραία, γιατί θα βαρύνουμε και άλλο το κλίμα.
Παραγωγικότητα: Ο μέσος μηνιαίος μισθός στην Ελλάδα, σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat 2023, είναι υψηλότερος μόνο από την Πολωνία (1.030 ευρώ), την Ρουμανία (928 ευρώ), την Ουγγαρία (901 ευρώ) και την Βουλγαρία, που είναι τελευταία με 738 ευρώ (μεικτά) μέσο μηνιαίο μισθό. Επίσης, όπως διαβάζουμε σε άρθρο του οικονομικού ταχυδρόμου, η Ελλάδα παρουσιάζει τα δύο τελευταία έτη σημαντική μείωση της παραγωγικότητας, αφού ο δείκτης της Eurostat για την παραγωγικότητα από το 105 που ήταν το 2020, μειώθηκε στο 102 το 2021 και στο 99 το 2022, ενώ ταυτόχρονα η χώρα μας παρουσιάζει τις περισσότερες ώρες εργασίας την εβδομάδα (41 ώρες), όταν στην Ολλανδία που έχει τις λιγότερες ώρες εργασίας την εβδομάδα (33 ώρες), ο δείκτης παραγωγικότητας το 2022 είχε τιμή 115.
Σε γενικές γραμμές, συνεχίζει το άρθρο, οι Έλληνες εργαζόμενοι στην Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελούν από την μία πλευρά τον «ισχυρό κρίκο» σε επίπεδο περισσοτέρων ωρών εργασίας και από την άλλη πλευρά αποτελούν τον «αδύναμο κρίκο» σε επίπεδο κατά κεφαλήν ΑΕΠ, αγοραστικής δύναμης και βιοτικού επιπέδου.
Αν στα παραπάνω προσθέσουμε την ακρίβεια σε όλα τα αγαθά και τις υπηρεσίες και το παρωχημένο μοντέλο εργασίας, που επιλέγουν οι περισσότερες επιχειρήσεις στην χώρα μας -επιπλέον ώρες εργασίας, αντί ελαστικών ωραρίων και υβριδικού τύπου απομακρυσμένη απασχόληση, που βελτιώνει το επίπεδο παραγωγικότητας και οδηγεί στην δημιουργία καινοτόμων εμπορεύσιμων διεθνώς προϊόντων και υπηρεσιών- μάλλον αρνητικές διαφαίνονται οι προβλέψεις για το επίπεδο της παραγωγικότητας στο μέλλον, κάτι που συμπαρασύρει και το ασφαλιστικό μοντέλο σε αρνητικά αποτελέσματα.
Μα καλά θα πει κανείς, πώς φτάσαμε σε αυτή την κατάσταση, την αυξημένη ανεργία, την οικονομική δυσπραγία και καταστροφή με τα μνημόνια, στην μετανάστευση νέων ανθρώπων και όχι μόνο, για την εύρεση καλύτερων συνθηκών εργασίας και βίου, στα κουρέματα μισθών και συντάξεων και πολλά άλλα, που θα μπορούσαμε να αναφέρουμε. Εδώ, οι απαντήσεις θα μπορούσαν να είναι απόρροια της φαντασίας κάποιων συνωμοσιολόγων, που δυστυχώς στην περίπτωση μας βρίσκουν ηχηρή ανταπόκριση και συνάφεια με την σκληρή και επώδυνη πραγματικότητα στην Ελλάδα του 2024.
Σίγουρα δεν θα θέλαμε να χαλάσουμε το αφήγημα του πρωθυπουργού και της κυβέρνησης περί ανάπτυξής και πρωτογενούς πλεονάσματος, αλλά η μελέτη της πορείας του ασφαλιστικού στην Ελλάδα αποτελεί σοβαρή περίπτωση ‘’κακοδιαχείρισης’’ με χαρακτηριστικά σκανδάλου προς όφελος ισχυρών τραπεζικών και επιχειρηματικών συμφερόντων. Εύκολα κάποιος μπορεί να βρει στοιχεία της εξέλιξης των ασφαλιστικών ταμείων στην χώρα μας στο διαδίκτυο.
Αυτό, που ξεκάθαρα ξενίζει από την πρώτη στιγμή κάποιον που ερευνά το θέμα, είναι η διαχείριση του αποθεματικού των ταμείων από την Τράπεζα της Ελλάδος με συγκεκριμένο νόμο. Έτσι την 30η Δεκεμβρίου 1950 δημοσιεύτηκε ο υπ’ αριθ. 1611 Αναγκαστικός Νόμος που καθόριζε ότι από την 1η Ιανουαρίου 1951 «όλα τα επενδυόμενα υπό μορφή εντόκου καταθέσεως κεφάλαια των Ασφαλιστικών Ταμείων παρακατατίθενται υποχρεωτικώς εις την Τράπεζαν της Ελλάδος» (εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ, φύλλο της 11ης Μαρτίου 1951).
Οι όροι της κατάθεσης ήταν δυσμενείς για τα Ασφαλιστικά Ταμεία. Ένα μεγάλο μέρος από τα κατατεθειμένα χρήματά τους θα ήταν άτοκο, ενώ το υπόλοιπο τοκιζόταν με 4-6%. Η Τράπεζα της Ελλάδας θα παραχωρούσε τα χρήματα αυτά στις εμπορικές τράπεζες και αυτές με τη σειρά τους θα τα δάνειζαν σε βιομήχανους, σε εμπόρους και άλλους επιχειρηματίες με πολύ υψηλότερο τόκο.
Τα μνημόνια και η εφαρμογή του PSI στην πορεία, με το κούρεμα της ονομαστικής αξίας των κρατικών ομολόγων, επιδείνωσαν την κατάσταση των αποθεμάτων των ασφαλιστικών ταμείων με αποτέλεσμα η κυβέρνηση να ξοδεύει από τότε περισσότερα αναγκαία κεφάλαια από τον προϋπολογισμό για να καλύψει την ζημία και τα ελλείμματα.
Με λίγα λόγια, ο όρος “προχειρότητα” δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σε αυτή την περίπτωση στην οικονομικό – πολιτική διαχείριση των δημοσιονομικών στοιχείων. Εδώ βλέπουμε ξεκάθαρα την ευθεία και ωμή διάθεση κεφαλαίων των Ελλήνων πολιτών σε μια ιδιωτική τράπεζα, η οποία μάλιστα έχει και το εκδοτικό προνόμιο του νομίσματος της χώρας μας, με σκοπό την εκμετάλλευση τους για ιδίους σκοπούς και στόχους.
Το δυστύχημα σε αυτή την περίπτωση είναι ότι το ίδιο τραπεζικό κατεστημένο που δάνεισε επιχειρήσεις μέσω των ασφαλιστικών εισφορών των πολιτών, είναι αυτό, που στην συνέχεια με την αύξηση των επιτοκίων δανεισμού, διέλυσε την βιομηχανία στην Ελλάδα, οδηγώντας γνωστές και μεγάλες επιχειρήσεις σε λουκέτα και στην ανεργία αρκετούς πολίτες, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το ασφαλιστικό.
Από την άλλη, οι Ελληνικές κυβερνήσεις διαχρονικά και οι συνδικαλιστές διοικητικοί υπάλληλοι των ασφαλιστικών ταμείων ήταν αυτοί που στήριξαν και στηρίζουν ακόμη την πρακτική αυτή καταλήστευσης των αποθεμάτων των ασφαλιστικών ταμείων με αρνητικά αποτελέσματα για την οικονομική πολιτική της Ελλάδος και το βιοτικό επίπεδο των πολιτών της.
Οποιαδήποτε σύγκριση με την ασφαλιστική πολιτική άλλων ευρωπαϊκών κρατών που σέβονται τους πολίτες τους είναι απλώς εκτός συναγωνισμού. Αρκεί να αναφέρουμε ότι το ταμείο γενεών στην Νορβηγία παρουσιάζει απόθεμα 200 δις ευρώ, ενώ το ελάχιστο εισόδημα για να ζήσει κάποιος ανέρχεται στα 1500 ευρώ. Βέβαια, μιλάμε για κράτη που έχουν ειδικά επενδυτικά εργαλεία για τα αποθεματικά των ταμείων τους, με αποτέλεσμα οι πολίτες να ανταμείβονται με υψηλές αποδόσεις, συντάξεις και ποιοτικές υπηρεσίες υγείας, απόρροια των ορθών πολιτικών και επενδύσεων των χρημάτων τους.
Δεν χρειάζεται να πούμε κάτι παραπάνω σχετικά με την Ελληνική πραγματικότητα. Αν υπήρχε δόλος και αν συνεχίζει μέχρι σήμερα να υπάρχει στην καλύτερη ΄΄κακοδιαχείριση΄΄ των αποθεματικών των ταμείων, ας το κρίνουν οι Έλληνες πολίτες και ψηφοφόροι.
Σίγουρα, οι συνθήκες δεν είναι καθόλου καλές, το δημογραφικό ζήτημα, η έλλειψη ενός σύγχρονου παραγωγικού μοντέλου, η ανεργία, η ακρίβεια και οι σκληρές δημοσιονομικές συνθήκες που βίωσε η χώρα μας τα τελευταία χρόνια, δεν εμπνέουν αισιοδοξία.
Το μέλλον παραμένει αβέβαιο, το δημόσιο χρέος δεν μειώνεται, ενώ η χώρα συνεχίζει να δανείζεται με αμείωτους ρυθμούς. Η δημοσιονομική πειθαρχία και η ανάπτυξη των οικονομικών δεικτών θέλουν πολύ προσπάθεια και σωστές επιλογές για να κρατηθούν σε υψηλά επίπεδα, κάτι που θα επιβαρυνθεί περισσότερο το 2032, όταν οι αναβαλλόμενοι τόκοι θα συνυπολογιστούν στο χρέος με κίνδυνο την απότομη αύξηση του δείκτη χρέους, όπως και του κόστους αναχρηματοδότησης. Εάν, επιπλέον, οι συνθήκες στην αγορά είναι αντίξοες, η χώρα θα μπορούσε να διολισθήσει ξανά στην κρίση.
Το ασφαλιστικό είναι πλέον ένα πρόβλημα για γερούς λύτες, οι πρακτικές του παρελθόντος και η τάση να ευνοηθούν συγκεκριμένα συμφέροντα και μια ιδιότυπη ιδιωτική κατεστημένη κατάσταση έχουν δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα, που δύσκολα θα αντιμετωπιστούν.
Πλέον είναι κοινότυπη διαπίστωση ότι τα κόμματα και οι στρατευμένοι πολιτικοί τους, απλώς εκτελούν εντολές τρίτων, δυστυχώς όμως το πελατειακό κράτος που στήθηκε από την μεταπολίτευση και μετά έχει μεταμορφώσει του πολίτες σε άκριτα και άβουλα πλάσματα με μηδενική θέληση να αλλάξουν αυτή την χρόνια παθογένεια, που διαλύει κάθε έννοια δικαίου και χρηστής διαχείρισης των περιουσιακών στοιχείων των πολιτών και της δημόσιας ζωής.
Αυτό το απόστημα για να σπάσει απαιτεί πάνω από όλα θάρρος και κυρίως απόφαση από την πλευρά των πολιτών να αντιμετωπίσουν ομαδικά αυτή την αόρατη – ορατή εξουσία που τους απομακρύνει από την ευδαιμονία και τις λοιπές αξίες, που δικαιωματικά θα πρέπει να βιώνουν σε μια κοινωνία την οποία θα ορίζουν και θα διαχειρίζονται οι ίδιοι.