Γράφει ο Δημήτρης Αλαμπάνος
Πρόσφατα έπεσε στην αντίληψή μου μια ενδιαφέρουσα στατιστική έρευνα, που πραγματοποιήθηκε για λογαριασμό του Ινστιτούτου Εναλλακτικών Πολιτικών «ΕΝΑ» σε σχέση με την ποιότητα ζωής στην Ελλάδα. Αν και πάντα διατηρώ μια επιφύλαξη και μια δόση δυσπιστίας απέναντι σε έρευνες και στατιστικά δεδομένα, η συγκεκριμένη έρευνα κέντρισε το ενδιαφέρον μου, λόγω της αξιοπιστίας και της αντικειμενικότητας, που φαίνεται να διακρίνουν τα αποτελέσματά της. Νομίζω, άλλωστε, πως οποιοσδήποτε αναγνώστης του σημερινού άρθρου διαβάσει και μελετήσει την έρευνα αυτή, θα ταυτιστεί μαζί της.
Το να διαπιστώνει κανείς την αύξηση της απογοήτευσης και του θυμού σε σύγκριση με προηγούμενες περιόδους, παράλληλα με τη μείωση της ελπίδας και της αισιοδοξίας, τον κάνει σίγουρα να αναρωτηθεί για την κατεύθυνση που έχει πάρει η κοινωνία μας, καθιστώντας σαφή την ανάγκη για αλλαγές και βελτιώσεις σε όλους ανεξαιρέτως τους τομείς της.
Η έρευνα αναδεικνύει μια σειρά ανησυχητικών ευρημάτων σχετικά με διάφορους τομείς της κοινωνίας. Στον τομέα της υγείας, υπάρχει χαμηλή εμπιστοσύνη στο Εθνικό Σύστημα Υγείας και υψηλό επίπεδο δυσαρέσκειας από τις υπηρεσίες του. Οι πολίτες αντιλαμβάνονται ότι το κόστος υγείας είναι δυσανάλογα υψηλό σε σχέση με τα εισοδήματά τους.
Στον τομέα της Παιδείας, υπάρχει επίσης υψηλό επίπεδο δυσαρέσκειας, ειδικά όσον αφορά το κόστος της εκπαίδευσης σε σχέση με τα εισοδήματα, με τη δημιουργία των ιδιωτικών πανεπιστημίων να είναι ένα ζήτημα που διχάζει τους πολίτες.
Επιπλέον διαφαίνεται μια ιδιαίτερα ανησυχητική διάσταση όσον αφορά τον ελεύθερο χρόνο και τις διακοπές, με πολλούς πολίτες να μην έχουν τη δυνατότητα να απολαύσουν διακοπές λόγω οικονομικών περιορισμών.
Τέλος, η έρευνα αυτή αναδεικνύει ένα κλίμα αρνητικών συναισθημάτων στην κοινωνία. Οι περισσότεροι πολίτες εκφράζουν απογοήτευση και θυμό, ενώ η αισιοδοξία και η ελπίδα είναι σε χαμηλά επίπεδα. Αυτό είναι ακόμη πιο έντονο σε σύγκριση με προηγούμενες έρευνες, καθώς ο δείκτης της απογοήτευσης έχει αυξηθεί, ενώ αυτός της ελπίδας έχει μειωθεί. Συγκεκριμένα, η ποιότητα ζωής αξιολογείται ως υποβαθμισμένη και ασφυκτική, ενώ παράλληλα αποκαλύπτεται μια γενικευμένη αποστασιοποίηση και δυσπιστία προς τους κοινωνικούς και πολιτικούς θεσμούς.
Συνολικά θα λέγαμε, πως η έρευνα αναδεικνύει μια κοινωνία που απέχει παρασάγγας από την επίτευξη ενός υψηλού επιπέδου ποιότητας ζωής για τους πολίτες της και βρίσκεται πολύ κοντά σε μια συνολική υποβάθμιση, αν όχι κατάρρευση.
Όσο κι αν φαίνεται οξύμωρο, η ανάγνωση της συγκεκριμένης έρευνας με έκανε πιο αισιόδοξο από ποτέ. Θεωρώ θετικό σημάδι την απογοήτευση των πολιτών από την ποιότητα ζωής τους. Το αντίθετο θα ήταν ανησυχητικό. Θεωρώ θετική την άνοδο του θυμού και της έντονης δυσαρέσκειας των πολιτών απέναντι στους θεσμούς της πολιτείας. Δείχνει ότι έχουμε αντιληφθεί στην πλειοψηφία μας, την κοροϊδία που παίζεται εις βάρος μας πάνω στις ίδιες μας τις πλάτες.
Πιο θετικό όμως από όλα βρίσκω την κατακόρυφη πτώση του δείκτη που αφορά την ελπίδα! Ο πολίτης επιτέλους δείχνει να αντιλαμβάνεται ότι δεν υπάρχει ελπίδα. Η ελπίδα αφορά κάτι που περιμένουμε να συμβεί χωρίς αυτό το κάτι να εξαρτάται από εμάς. Και η αντίληψη των πολιτών είναι πλέον ότι τίποτε δεν πρόκειται να γίνει. Άλλωστε ποτέ δε γινόταν κάτι – πάντα κάποιος το έκανε. Με την ουσιαστική αποχή του απλού πολίτη από τα κοινά, αυτός ο κάποιος, μέχρι σήμερα ήταν αυτό που (μάλλον εσφαλμένα) αποκαλούμε Σύστημα, με τη συμμετοχή – συνενοχή όλων των θεσμών που το απαρτίζουν: Κυβέρνηση, Βουλή, Κόμματα, Τοπική αυτοδιοίκηση, Δικαιοσύνη, Σώματα Ασφαλείας, Εκκλησία, ΜΜΕ…
Όπως φαίνεται από την έρευνα οι πολίτες πλέον έχουν αντιληφθεί ότι η λύση δεν πρόκειται να έρθει απλά με την εναλλαγή των κομμάτων εξουσίας ή με την αναβάθμιση ενός μικρού κόμματος και το μετασχηματισμό του σε κόμμα εξουσίας. Το πρόσφατο παρελθόν άλλωστε έδειξε ότι κάτι τέτοιο απέτυχε παταγωδώς και το μόνο που δημιούργησε ήταν μια τρομερή απογοήτευση στους πολίτες, κάτι που αντανακλάται όχι μόνο στην παρούσα έρευνα, αλλά και στη γιγάντωση της αποχής από τις εκλογικές διαδικασίες.
Η αλλαγή στην κατάσταση απαιτεί την άμεση, δραστική και ενεργό συμμετοχή του απλού πολίτη στα κοινά και επιτέλους μια συντονισμένη και καλά σχεδιασμένη προσπάθεια ενότητας. Είναι κρίσιμο οι πολίτες να μπορέσουν να ενωθούν μέσα σε έναν πολιτικό φορέα, γύρω από ένα κοινό στόχο και σκοπό: τη δημιουργία μιας πραγματικά ευνομούμενης πολιτείας. Η δομή του πολιτικού αυτού φορέα θα πρέπει να είναι τέτοια ώστε όχι μόνο να επιτρέπει, αλλά να ενθαρρύνει τους πολίτες να ασκήσουν πολιτική μέσα από τη διαφορετικότητά τους. Αυτό είναι άλλωστε και το μεγάλο στοίχημα της Δημοκρατίας: Η σύνθεση πολιτικής μέσα από τη διαφορετικότητά μας! Να αναλάβουμε οι ίδιοι την ευθύνη για το μέλλον μας.
Αυτή ακριβώς η ενεργός συμμετοχή είναι ο πυρήνας της δημοκρατίας και δημιουργεί την ισχυρή πεποίθηση ότι η εξουσία προέρχεται από τον πολίτη, ασκείται από τον ίδιο τον πολίτη και λειτουργεί υπέρ του πολίτη. Μέσα από αυτήν τη διαδικασία, οι πολίτες μπορούν να διαμορφώσουν το μέλλον τους και να δημιουργήσουν μια κοινωνία που να αντανακλά τις αξίες και τις αρχές τους και να καλύπτει τις φιλοδοξίες τους.
Το μόνο που απομένει είναι η αναζήτηση αυτού του πολιτικού φορέα, η συμμετοχή και η δημιουργία μέσα σε αυτόν.