Γράφει ο εκπαιδευτικός Δημήτρης Αλαμπάνος
Ένα ιδιαίτερα σοβαρό και άκρως ανησυχητικό φαινόμενο που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια με αυξητική τάση στη χώρα μας, είναι ο σχολικός εκφοβισμός, γνωστός και ως bullying.
Πρόκειται για μια μορφή βίας που εκδηλώνεται στο σχολικό περιβάλλον και πέριξ αυτού και έχει συχνά δραματικές επιπτώσεις τόσο στην ψυχική όσο και στη σωματική υγεία των μαθητών-θυμάτων. Το ζήτημα αυτό απαιτεί άμεση προσοχή από την κοινωνία, την πολιτεία και τον εκπαιδευτικό κόσμο, καθώς επηρεάζει όχι μόνο τη σχολική αλλά ολόκληρη την κοινωνική ζωή των παιδιών.
Ένα πρόσφατο περιστατικό στην Πάτρα ανέδειξε τη σοβαρότητα και την επικινδυνότητα του φαινομένου. Σε εκδρομή μαθητών της πέμπτης τάξης δημοτικού, τρεις μαθητές τοποθέτησαν μια σακούλα στο κεφάλι του 10χρονου συμμαθητή τους, προσποιούμενοι ότι τον πνίγουν. Το παιδί αντέδρασε έντονα και κατάφερε να ξεφύγει, ενημερώνοντας τους εκπαιδευτικούς.
Παρότι το σχολείο προσπάθησε να επιλύσει το θέμα εσωτερικά, οι γονείς του θύματος υποστήριξαν πως το παιδί δέχεται εκφοβισμό από τους ίδιους συμμαθητές εδώ και δύο χρόνια, γεγονός που τους αναγκάζει να σκεφτούν τη μεταφορά του σε άλλο σχολείο.
Το περιστατικό αυτό, ενισχύει την άποψη ότι ο σχολικός εκφοβισμός είναι ένα σοβαρό πρόβλημα που δεν περιορίζεται σε μεμονωμένα συμβάντα. Αποτελεί ένα διαρκές και επαναλαμβανόμενο ζήτημα ακόμη και στο Δημοτικό σχολείο, έχοντας γίνει μία από τις πιο σοβαρές πληγές που αντιμετωπίζουμε ως κοινωνία. Οι συνέπειές του επηρεάζουν όχι μόνο την ψυχολογική και σωματική υγεία των μαθητών -αυριανών πολιτών, αλλά και την ποιότητα της ίδιας της εκπαίδευσης…
Το καθημερινό αίσθημα αδικίας που βιώνουν σήμερα οι μαθητές από την πολιτεία αποτελεί μια από τις βασικές αιτίες της έντασης του φαινομένου του σχολικού εκφοβισμού. Όταν οι μαθητές
νιώθουν ότι το σχολικό σύστημα αδιαφορεί για την ασφάλεια και την ψυχολογική τους ευημερία, ενισχύεται η τάση τους να εκφράζουν την απογοήτευση αυτή μέσα από αντικοινωνικές συμπεριφορές.
Παράλληλα, οι εκπαιδευτικοί, χωρίς την απαραίτητη στήριξη και κατάρτιση, βρίσκονται συχνά ανήμποροι να χειριστούν τέτοιες καταστάσεις. Η πολιτεία, αποτυγχάνοντας να παρέχει τα αναγκαία μέσα και να δημιουργήσει ένα περιβάλλον στήριξης, συντηρεί αυτό το αίσθημα αδικίας, τροφοδοτώντας έμμεσα τον κύκλο της βίας στα σχολεία.
Για να αντιμετωπιστεί λοιπόν αποτελεσματικά ο σχολικός εκφοβισμός, είναι απαραίτητο να δημιουργηθεί ένα καλύτερο σχολικό κλίμα και περιβάλλον, που να εμπνέει και να προάγει την αίσθηση ασφάλειας και συνεργασίας. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει:
Επανασχεδιασμό των μαθημάτων, έτσι ώστε να είναι στο σύνολό τους ενδιαφέροντα και διαδραστικά. Η διδασκαλία πρέπει να γίνεται με τρόπο που να ενθαρρύνει την αναζήτηση, τη συνεργασία και την ενεργή συμμετοχή των μαθητών.
Άρτια εκπαιδευμένο και δίκαια αμειβόμενο εκπαιδευτικό προσωπικό. Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να λάβουν την κατάλληλη εκπαίδευση και στήριξη από την πολιτεία, έτσι ώστε όχι μόνο να μπορούν να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά τον εκφοβισμό ή οποιαδήποτε άλλα προβλήματα προκύπτουν, αλλά κυρίως να αποτελούν οι ίδιοι πρότυπα για τους μαθητές τους.
Ποικιλία Δραστηριοτήτων για την αναζήτηση και ανάπτυξη του έμφυτου ταλέντου και την ολοκληρωμένη εκπαίδευση μαθητών.
Οι σχολικές εγκαταστάσεις πρέπει να παρέχουν άριστα σχεδιασμένους χώρους όπως εργαστήρια, γήπεδα, γυμναστήρια, κολυμβητήρια και θέατρα, που θα ενθαρρύνουν την έκφραση και ανάπτυξη των ταλέντων των μαθητών και θα δημιουργήσουν ένα περιβάλλον πλούσιο σε εμπειρίες. Έτσι, όχι μόνο θα αναβαθμιστεί το εκπαιδευτικό μας σύστημα, αλλά θα ενταχθούν ουσιαστικά σε αυτό παιδιά που, αν και μπορεί να είναι αδύνατοι μαθητές, θα έχουν τη δυνατότητα να αναδείξουν το ταλέντο τους σε τομείς, όπως ο αθλητισμός, η μουσική, ο χορός ή το θέατρο και δε θα μείνει ουσιαστικά χώρος και διάθεση για παραβατική συμπεριφορά.
Καθημερινή ψυχολογική υποστήριξη μαθητών, γονέων και εκπαιδευτικών. Κάτι τέτοιο απαιτεί την πρόσληψη πολλών ειδικευμένων ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών, οι οποίοι όντας μόνιμοι λειτουργοί σε κάποιο σχολικό περιβάλλον, θα γνωρίζουν πολύ καλά όλα τα παιδιά και θα μπορούν να παρεμβαίνουν άμεσα και αποτελεσματικά με την εκδήλωση ενός προβλήματος. Σήμερα, ο αριθμός των συγκεκριμένων λειτουργών είναι πολύ μικρός, με αποτέλεσμα η παρουσία τους σε μια σχολική μονάδα να περιορίζεται σε μια επίσκεψη την εβδομάδα, κάτι το οποίο δυσχεραίνει καταλυτικά το έργο τους.
Τέλος, το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού, θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως μέρος μιας γενικευμένης βίας, που παρατηρείται να αυξάνεται με γεωμετρική πρόοδο τα τελευταία χρόνια. Μην ξεχνάμε ότι το σχολείο αποτελεί σημαντικό μέρος της κοινωνικής ζωής μιας πολιτείας και ουσιαστικά μέσω αυτού αντανακλώνται όλες οι παθογένειες που χαρακτηρίζουν την εποχή μας.
Δεν είναι τυχαίο πως παράλληλα με την ραγδαία επιδείνωση του σχολικού εκφοβισμού, έχουμε και αντίστοιχη αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας, της εγκληματικότητας καθώς και μιας κοινωνικής και πολιτισμικής κατάπτωσης και εξαθλίωσης.
Σε κάθε πρόκληση όμως, κρύβεται μια ευκαιρία για αλλαγή και βελτίωση. Και ο σχολικός εκφοβισμός αποτελεί μια από τις πιο σοβαρές προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε σήμερα. Μπορεί όμως και πρέπει να αντιμετωπιστεί με επιτυχία, μέσω μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης από την πλευρά της πολιτείας. Η επένδυση σε ένα άρτιο και υποστηρικτικό εκπαιδευτικό σύστημα δεν είναι απλώς μια επιλογή, αλλά μια αναγκαιότητα.
Μόνο με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα περιβάλλον, όπου οι μαθητές θα αισθάνονται ασφάλεια, θα εμπνέονται να αναπτύξουν τη δυναμική και το ταλέντο τους και θα είναι έτοιμοι να συμβάλουν ενεργά στην κοινωνία. Τα σχολεία αποτελούν τα θεμέλια πάνω στα οποία χτίζονται οι νέες γενιές Ελλήνων πολιτών, συμβάλλοντας αποφασιστικά στη διαμόρφωση του σώματος, της ψυχής και του πνεύματός τους.
Ο ρόλος τους είναι να προετοιμάσουν τους μαθητές, όχι μόνο ως μελλοντικούς επαγγελματίες, αλλά και ως υπεύθυνους πολίτες, ικανούς να αναλάβουν λίγο αργότερα τη διαχείριση και την
ευθύνη για την πρόοδο της ελληνικής κοινωνίας. Η εκπαίδευση λοιπόν, προσανατολισμένη σε αυτό το στόχο, οφείλει να λειτουργεί ως μηχανισμός ανάπτυξης όλων των πτυχών της προσωπικότητάς τους, ώστε να αποκτούν τις αξίες και τις γνώσεις που θα τους επιτρέψουν να ανταποκριθούν στις ευθύνες της Ελληνικής Πολιτείας και να την οδηγήσουν σε ένα καλύτερο μέλλον.